Muti – mroczny sekret RPA

RPA to najbardziej cywilizowany kraj w Afryce. Dobre drogi, fantastyczna baza turystyczna, niezły (przynajmniej jak na Afrykę) ogólny standard życia. Wspaniałe życie dla ekspatów i korporacyjnej „śmietanki” – w dużych domach z basenami i ogrodami. Z roku na rok ok. 10 milionów zadowolonych turystów. Demokratycznie (choć często nieudolnie) wybrany rząd. Ale gdzieś we wnętrznościach tej sielanki drzemie czarny afrykański sekret rodem z najstraszliwszych horrorów. Ten sekret to muti.

Słowo „muti” pochodzi z języka zuluskiego i oznacza drzewo, ale określenie przyjęło się jako określenie na miksturę mającą na celu wyeliminowanie jakiegoś problemu oraz poprawę sytuacji danego człowieka. Związane z medycyną naturalną, zazwyczaj nie oznacza nic innego niż roślinne mikstury, wykorzystywane w ten sam sposób jak inne leki homeopatyczne. Ale muti to nie tylko leczenie bólu głowy ziołami. Dobre, mocne muti ma przynieść powodzenie w polityce czy biznesie. Ma dać szczęście i władzę, dobre zdrowie, miłość, mądrość i wiele innych przywilejów wpływających na radość i jakość życia. I nie byłoby w tym nic szokującego, w końcu czary i zaklęcia znane są od wieków – gdyby nie fakt, że w wielu przypadkach to mocne muti robi się nie tylko roślin czy nawet zwierząt. Robi się je z organów ludzi.

Proceder ten znany jest ogólnie pod nazwą „morderstwa muti” – ludzie, zazwyczaj dzieci lub starsi – mordowani są w celu pobrania organów takich jak  powieki, oczy, usta, uszy, piersi, jądra czy wargi sromowe. Zdarzają się również przypadki gdy obcinane są ręce czy nogi. Szczególnie narażenie są albinosi – muti z ich ciała uma opinię najskuteczniejszego. Morderstwa muti są niezwykle brutalne – w momencie pobrania organów ofiara zwykle jeszcze żyje – ma to wzmocnić działanie muti. Dokonywane bywają na zamówienie, choć często klient sam dostarcza organy wg przepisu sangomy, który z pozyskiwaniem „składników” w takich przypadkach nie chce mieć nic wspólnego. Ale nie zawaha się przed ich wykorzystaniem lub podaniem „przepisu”. Morderstwa muti występują głównie w rejonach wiejskich – co związanie jest oczywiście z niskim poziomem edukacji. Morderstwa popełniane w rejonach miejskich których w RPA tak obawiają się zarówno lokalni mieszkańcy, jak i cudzoziemcy, to morderstwa rabunkowe, z muti nie mające nic wspólnego. Organy przeznaczone na muti są zazwyczaj mielone i spożywane. Nieco mniej agresywna forma muti to kaleczenie zwłok. Dzieje się to w kostnicach czy pracowniach szpitali ale mają miejsce także przypadki rozkopywanie grobów. Muti ze zwłok nie uważa się jednak za tak skuteczne jak muti pobrane na żywca.

Dokładne statystyki rejestrujące to zjawisko morderstw muti nie istnieją – od 2001 roku, kiedy policja ujawniła, że w posiadaniu organów ludzkich złapano 2.5 tys osób – statystyki dotyczące muti są utajnione. Oficjalnie policja klasyfikuje je jak każde inne morderstwo a jego występowalność szacuje się na kilkudziesiąt do kilkuset przypadków rocznie. I choć w skali morderstw w RPA stanowi to 1 -2%, jest to zatrważająca liczba, zwłaszcza, że RPA uzurpuje sobie prawo do bycia określaną jako kraj cywilizowany. Chociaż trudno jest powoływać się na statystyki, liczebność morderstw związanych z muti zazwyczaj wzrasta podczas zamieszek, niestabilności politycznej czy działań zbrojnych, co widoczne było w latach 90-tych, w końcowej fazie apartheidu, choć wtedy zwłoki bywały kaleczone, aby odwrócić podejrzenie o zbrodnię polityczną, kierując na podejrzenia na morderstwo rytualne.

Dwa lata temu światem wstrząsnęły wydarzenia w Marikanie podczas których zginęło 44 osoby, a 70 zostało rannych – tam też dochodziło do rytuałów muti. Świadomość w RPA jest tak niska, że wiele osób otwarcie przyznaje się do tych praktyk, a w fakcie, że jakaś praktyka nie została zachowana – tak, jak to miało w przypadku strajków w Marikanie – dopatruje się źródła porażki.
Górnicy uczestniczący w strajkach otwarcie przyznali się komisji badającej sprawę, że spożyli muti zawierające ludzkie części ciała (język i broda zamordowanego wcześniej członka ochrony kopalni). Miało ono ochronić ich od kul. Jak pokazały późniejsze wydarzenia, nie do końca odniosło skutek… Sangoma zabronił im także krzywdzić okolicznego królika, który kicał sobie po okolicy nie przeczuwając rychłego końca. Ale niektórzy nie wzięli sobie rad sangomy do serca i zabili królika. Stąd całe nieszczęście. Przekonani są, że gdyby królika nie zabili, sprawy wyglądałyby dużo lepiej. Tak samo, jak przekonani są, że bez pomocy sangomy ofiar masakry byłoby dużo więcej.

Paradoksalnie – wraz z rozwojem RPA, liczebność morderstw muti nie maleje, sukces sąsiadów czy znajomych często nie jest przypisywany im samym, lecz postrzegany jako efekt działania muti. W ostatnich latach nastąpił wręcz wzrost ponad normatywny nie wynikający (może tylko oprócz Marikany) z niestabilności sytuacji w RPA. Za ten wzrost winiony jest  „akt 2007” zrównujący medycynę naturalną z medycyną konwencjonalną. I choć nie ma niczego złego w samym akcie, wygląda na to, że został on odebrany jako przyzwolenie na kultywowanie wszelkiego rodzaju muti – z morderstwami włącznie. Wiele z przypadków morderstw muti trafiają do portali internetowych bardzo szybko, jak i inne mrożące krew w żyłach wieści. Media w RPA uwielbiają swym czytelnikom mrozić krew w żyłach. Oczywiście o ile się o takim przypadku dowiedzą, bo większość z nich zmiatane jet pod dywan i nie dowiaduje się o nich nawet policja. Wszystko w imię tradycji, w myśl której zmarłym się nie przeszkadza. Cóż z tego, że zmarłemu obcięto to, czy owo – nie żyje już, nic mu nie pomoże, więc nie należy mu przeszkadzać. Po co post-mortem i inne zachodznie wynalazki.

Sami mordercy są często albo łapani są na gorącym uczynku, albo wkrótce po. I choć nie zawsze w artykule występuje słowo „muti”, to jednak nietrudno zorientować się co o co chodzi. Tak, jak w przypadku mężczyzny z Cape Town, który pożarł serce kochanka swojej byłej kochanki, najwyraźniej chcąc w ten sposób odzyskać jej miłość. Czasem sprawa wychodzi na jaw, gdy sprzedają pozyskane części ciała niedyskretnym sangomom, jak w przypadku matki z Zimbabwe, która zamordowała własnego synka, który miał tylko półtora roku… Albo podczas przyrządzania mikstury, jak w przypadku innego mężczyzny, tym razem z Bloemfontein, który został przyłapany podczas gotowania organów swojej ofiary, 82-letniego farmera, którego wcześniej zamordował. Niedawno na dożywocie skazana została para która zamordowała 6 letnią dziewczynkę. Jak nierzadko w takich przypadkach, organy zostały pobrane, gdy dziewczynka jeszcze żyła. Czasem zdarza się że kobieta zmuszana jest przez męża do popełnienia zbrodni w celu poprawienia jego sytuacji, tak, jak to miało miejsce w przypadku morderstwa kilkuletniego chłopca – sprawa została zbadana, gdy w Tamizie znaleziono okaleczone ciało dziecka i podejrzenie padło właśnie na muti. W tym przypadku sąd uniewinnił matkę, choć mam wątpliwości czy słusznie. Bo jak wyprany mózg i serce musi mieć kobieta, która pozwala zmusić się do morderstwa własnego dziecka.

O tym, że rząd RPA zdaje sobie sprawę, że ma problem który nie bardzo już może ukryć pod maską poprawności politycznej świadczy konferencja w Pretorii na początku 2010 roku, podczas której praktykujący medycynę naturalną zaproponowali kod etyczny  zobowiązujący do walki z praktykami muti oraz zakazujący wykorzystywania swojej uprzywilejowanej pozycji do celów prywatnych. Poza tą jedyną konferencją jednak nie znalazłam informacji o tym, aby rząd podejmował jakieś aktywne działania mające na celu ograniczenie zjawiska. Rząd najwyraźniej problem muti traktuje jak zgniłe jajo – wie, że jest ale woli nie tykać.
Poniżej film dokumentalny o praktykach muti w RPA.

Łącza do artykułów źródłowych w tekście.

Nagłówek wpisu: Athenkosi Nkone, 3 letni chłopczyk z Cape Town zamordowany i okaleczony na muti.

Przeczytaj także:

10 powodów dla których warto odwiedzić RPA
Atrakcje dla dzieci (i nie tylko) – top 10 RPA
Życie w RPA – raj na ziemi czy istne piekło?
Ciemne barwy tęczy – o przestępczości w RPA
Aby żyło się lepiej…